เวลาเลือกซื้อกาแฟมาดื่ม เรามักจะได้ยินคำว่า peaberry (พี้-แบ-หรี่) อยู่บ่อยๆ และมักจะเป็นที่กล่าวขานกันในหมู่คนคั่วกาแฟว่าพีเบอรี่นี้มันสุดยอดกว่ากาแฟปกติทั่วไป รสชาติดี ไม่ขม กลิ่นหอมแรงกว่า และหายากกว่า เพราะต้องผ่านการคัดด้วยมือ ด้วยคุณสมบัติเหล่านี้เลยทำให้ราคาพุ่งกระฉูดตามไปด้วย

ภาพด้านบนยืมมาจากบล็อกของ James Hoffmann ครับ สังเกตดูจะพบว่าเมล็ดกาแฟจะเป็นทรงกลมมากกว่าเมล็ดกาแฟปกติที่จะมีด้านแบนราบหนึ่งด้าน ตามตำราแล้วจะต้องเรียกว่า peabean จึงจะถูกต้องเหมาะสมกว่า เพราะ berry คือผลของกาแฟ ซึ่งผลกาแฟปกติกับพีเบอรี่ก็ดูไม่ได้ต่างกันนัก แต่ถ้าเป็นเมล็ดต้องใช้คำว่า bean และรูปทรงของเมล็ดมีลักษณะกลมๆ เหมือนเมล็ดถั่ว อย่างไรก็ตาม คำว่าพีเบอรี่ก็ใช้กันมานานแล้วอย่างกว้างขวางทั่วโลก และมีบันทึกอยู่ในพจนานุกรม จะไปเปลี่ยนก็จะโดนตำหนิเหมือนเวลาท่านบัณฑิตทั้งหลายต้องการจะเปลี่ยนคำทับศัพท์ภาษาอังกฤษในภาษาไทยให้ถูกต้อง

ผลกาแฟปกติจะมีเมล็ดสองเมล็ดหันหน้าประกบกันอยู่ จึงทำให้ด้านหนึ่งแบนราบอีกด้านหนึ่งกลมโค้งเหมือนกระดองเต่า แต่พีเบอรี่เป็นความผิดปกติของผลกาแฟที่เมล็ดหนึ่งฝ่อหรือแท้งไป อีกเมล็ดที่เหลืออยู่ก็เลยยึดพื้นที่ในผลกาแฟทั้งหมดไป จึงมีทรงกลมตามรูปทรงของผลกาแฟ ซึ่งความผิดปกตินี้อาจจะเกิดตอนผสมเกษร หรือตอนที่เมล็ดกาแฟกำลังพัฒนาแต่ไม่สมบูรณ์ เรียกผลกาแฟนั้นสั้นๆ ว่าเป็นกาแฟพิการก็ไม่ผิดนัก

ปกติแล้วพีเบอรี่จะมีประมาณ 10-30% ของผลผลิตโดยรวม แต่กาแฟอราบิก้าบางพันธ์ุมีลักษณะที่เรียกว่า monosperma จะมีแนวโน้มของพีเบอรี่มากกว่า กาแฟที่ผสมข้ามสายพันธุ์อย่างคาติมอร์ที่ปลูกๆ กันอย่างกว้างขวางในบ้านเราก็มีแนวโน้มของพีเบอรี่มากกว่าปกติด้วย ในแง่พฤกษศาสตร์การคัดเลือกสายพันธุ์เพื่อเพาะปลูกจะคำนึงถึงปริมาณพีเบอรี่ด้วย เพราะถ้ามีพีเบอรี่เยอะเกินไปจะทำให้ผลผลิตโดยรวมต่ำลง

ในด้านคุณภาพ พีเบอรี่ไม่ได้มีดีกว่าหรือด้อยกว่ากาแฟปกติทั่วไป แต่ด้วยการตลาดทำให้พีเบอรี่ถูกจัดเป็นกาแฟชนิดพิเศษและขายได้ราคาสูงกว่าด้วยรูปทรงกลมๆ ผิดแปลกแตกต่างจากปกติทั่วๆ ไป ซึ่งก็พอเข้าใจได้ว่าเพราะทรงกลมนี้ที่ทำให้เมล็ดกาแฟกลิ้งไปมาในถังคั่วกาแฟได้สะดวกกว่าเมล็ดแบนปกติ จึงทำให้คั่วได้สม่ำเสมอกว่า มีกลิ่นหอมดีกว่า มีนักวิชาการบางท่านพบว่าในการทำกาแฟอินสแตนท์เมล็ดพีเบอรี่จะมี extraction rate ต่ำกว่ากาแฟปกติทั่วไป ซึ่งผมคิดว่าอาจเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้พีเบอรี่มีรสเปรี้ยวกว่าและมีความขมน้อยกว่ากาแฟปกติ

จะขายของทุกอย่างก็ต้องใช้การตลาดมาเกี่ยวข้องจริงๆ ซึ่งบางทีการตลาดที่มากเกินไปก็ทำให้คุณค่าที่แท้จริงของส่ิงหนึ่งผิดเพี้ยนไป ในฐานะผู้บริโภคเราต้องระวังไม่ตกเป็นเหยื่อการตลาดครับ